به مناسبت روز بزرگداشت فردوسی

جهان شد به کردار یاقوت زرد

منبع : لیزنا

دکتر یزدان منصوریان

لیزنا، یزدان منصوریان، عضو هیأت علمی دانشگاه چارلز استورت،‌ استرالیا:

مقدمه

طلوع و غروب خورشید در شاهنامه بسیار تماشایی است. هر بامداد و شامگاه شکوه و شگفتی خودش را دارد. روایت فردوسی از سپیده‌دم را می‌توان به شکل‌های مختلف طبقه‌بندی کرد. در این یادداشت، من معیار طبقه‌بندی را میزان «عاملیت خورشید» انتخاب کردم. به این معنا که در هر بیت به نقشی که خورشید در طلوع دارد پرداختم. زیرا فردوسی نقش خورشید گیتی‌فروز را در گستره‌ای تصور می‌کند که در یک سوی آن خیلی خودش را به زحمت نمی‌اندازد و فقط حضورش برای چیرگی بر تاریکی کافی‌ست. اما در میانه این طیف با نیت نشستن بر تخت سلطنت آسمان از جای بر می‌خیزد، تاج بر سر می‌گذارد و پایان تاریکی را جشن می‌گیرد. گاهی گامی فراتر می‌نهد و با شب تیره دست به گریبان می‌شود. گاهی خشمگین است و در پیکار با تاریکی شمشیر به دست می‌گیرد و دل سیاه شب را می‌شکافد.

استعاره یاقوت زرد

فردوسی بارها پرتو خورشید را به یاقوت زرد تشبیه می‌کند. خورشید کوه یا دریایی از یاقوت زرد است و در هر سپیده‌دم سخاوتمندانه بارانی از روشنایی را نثار ساکنان زمین می‌کند. در سه بیت زیر – که هر کدام در یکی از داستان‌ها آمده – فردوسی شب را به «کشور لاژورد»، «گنبد لاژورد» و «شیشه لاژورد» تشبیه کرده که خورشید با پراکندن یاقوت زرد، شب را می‌شکند و جهان را سرشار از نور می‌کند.

بدانگه که دریای یاقوت زرد زند موج بر کشور لاژورد

تو گفتی که بر گنبد لاژورد بگسترد خورشید یاقوت زرد

چنین تا سپیده ز یاقوت زرد بزد شید بر شیشهٔ لاژورد

در جایی دیگر فردوسی خورشید را با عنوان «زرد جام» معرفی می‌کند که با گستردن یاقوت زرد بر زمین به سلطه شب پایان می‌دهد:

چنین تا پدید آمد آن زرد جام که خورشید خوانی مر او را به نام

بینداخت آن چادر لاژورد بگسترد بر دشت یاقوت زرد

البته در یک مورد ماه را هم به یاقوت زرد تشبیه کرده است. اما نه کوه یا دریایی از آن،‌ بلکه جامی از یاقوت برای زینت بخشیدن به بزم شبانگاهی هستی. فردوسی در بخشی از داستان رزم خاقان چین با هیتالیان می‌گوید:

همی ‌بود از این گونه تا ماه نو بر آمد نشست از بر گاه نو

تو گفتی که جامی ز یاقوت زرد نهادند بر چادر لاژورد

در اینجا ماه نو زینتی بر خیمه‌گاه شب است. افزون بر این،‌ زیبایی ظریفی نیز در زمینه می‌درخشد که با کمی دقت آشکار می‌شود. در این بیت فردوسی عاملیتی برای ماه قائل نیست. می‌گوید که جام را آوردند و بر چادر لاژورد شب گذاشتند. فاعل این جمله نامعلوم و جمع است. یعنی گروهی که ما نمی‌بینیم جام را آوردند. ماه خودش نیامده است. او گسترده شب را به بزمی تشبیه می‌کند که روشنایی ماه بخشی از مراسم و مناسک آن است و ساکنان حرم ستر و عفاف ملکوت ماه را به مراسم می‌آورند. با افزودن قید تردید در ابتدای بیت نیز بر ایهام و ابهام شعر می‌افزاید و می‌گوید: «تو گفتی». یعنی این گونه به نظر می‌رسید. ما که نمی‌دانیم. زیرا چنین است رسم جهان جهان؛ همی راز خویش از تو دارد نهان. در ادامه و در بیتی دیگر ادامه می‌دهد و به خورشید می‌رسد:

چو بر زد سر از کوه رخشان چراغ زمین شد به کردار زرین جناغ

عاملیت خورشید

عاملیت خورشید در شکست شب و پیروزی روز را دست‌کم در سه سطح می‌توان دید. در سطح نخست ظاهراً خورشید عاملیت چندانی ندارد. فقط وجود و حضورش برای پیدایش روز کافی‌ست. زیرا سرما و سیاهی تاب تحمل گرما و روشنایی را ندارد و به محض حضور خورشید تاریکی راهی عدم می‌شود. اما در سطح دوم خورشید از جای بر می‌خیزد تا بر تخت بنشیند. گاهی تاج بر سر می‌گذارد. در عالی‌ترین سطح عاملیت، خورشید به پیکار با شب بر می‌خیزد. با او گلاویز می‌شود، پیراهنش را می‌درد. حتی در موقعیتی خطیر خورشید به روی شب خنجر و شمشیر می‌کشد. در ادامه چند نمونه برای هر یک از موقعیت‌ها عرض می‌کنم. در مثالی، که عاملیت خورشید کمرنگ است، با رفتن تاریکی شب، خورشید پدیدار می‌شود. گویی صورت خورشید را تاریکی پوشانده بوده و به محض غیبت شب، چراغ گیتی‌فروز آشکار می‌شود.

چو پنهان شدی چادر لاژورد پدید آمدی کوه یاقوت زرد

چو روشن شد آن چادر لاژورد جهان شد به کردار یاقوت زرد

چو خورشید برزد سر از کوه و راغ زمین شد به کردار زرین چراغ

در تصویری دیگر تمام کاری که خورشید می کند این است که رویش را بر می‌گرداند،‌ تاج برج جدید را بر سر می‌گذارد و با مهر به زمین لبخند می‌زند. بی‌آنکه از جای برخیزد یا خیلی کار خاصی بکند:

چو خورشید بر چرخ بنمود چهر بیاراست روی زمین را به مهر

به برج حمل تاج بر سر نهاد از او خاور و باختر گشت شاد

پر از غلغل و رعد شد کوهسار پر از نرگس و لاله شد جویبار

در مرتبه دیگری از این پیکار، خورشید آن قدر منتظر می‌ماند که شب هر چه در توان دارد به میدان بیاورد و سیاهی را به نهایت برساند. اینکه می‌گویند سیاه‌ترین زمان شب درست قبل از سپیده‌دم است اشاره‌ای به همین موضوع است. سرانجام خورشید دیگر تاب نمی‌آورد و عزم نبرد می‌کند. فردوسی آن زمان از شب را به سیاهی پر زاغ تشبیه می‌کند:

جهان از شب تیره چون پرّ زاغ همانگه سر از کوه بر زد چراغ

چو خورشید زان چادر نیلگون غمی شد، بدرید و آمد برون

در مثالی دیگر سپهر در انتظار خورشید است که به محض پدیدار شدن شب را بر زمین کوبد:

چو خورشید برزد سر از برج شیر سپهر اندر آورد شب را به زیر

فردوسی در بخش‌های دیگری از شاهنامه همکاری خورشید با سپهر را به زیبایی بیان می‌کند. مثلاً از استعاره باغ استفاده می‌کند. به این ترتیب که با بر آمدن خورشید در باغ آسمان باز می‌شود و زلف شب که همچون مانعی سر راه بوده محو می‌شود. با توجه به اینکه فردوسی در اینجا از استعاره باغ استفاده کرده خورشید نیز در بیت دوم به گل شنبلیله تشبیه می‌شود که گلی به رنگ زرد است.

چو خورشید بنمود تابنده چهر در باغ بگشاد گردان سپهر

پدید آمد آن تودهٔ شنبلید دو زلف شب تیره شد ناپدید

چو خورشید رخشنده آمد پدید زمین شد به سان گل شنبلید

اما حکایت خورشید تازه آغاز شده و در پرده‌های دیگر این نمایش به تدریج نقش‌های فعال‌تری بر عهده دارد. در یک تصویرسازی ساده ولی باشکوه خورشید بر می‌خیزد و به آرامی روی تخت آسمان که جایگاه راستین اوست تکیه می‌زند. با بر تخت نشستن خورشید شب می‌داند که کارش تمام است و از صحنه خارج می‌شود. در بیتی دیگر خورشید پس از قرار گرفتن در اوج سپهر جهان را سرشار از مهر می‌کند:

چو خورشید بر تخت زرین نشست شب تیره رخسار خود را ببست

چو خورشید رخشنده شد بر سپهر بیاراست روی زمین را به مهر

به تدریج میزان جنب و جوش خورشید بیشتر می‌شود. در ابیاتی دیگر خورشید با شب دست به گریبان می‌شود و پیراهن سیاه او را پاره می‌کند و هیاهویی بر پا می‌شود:

چو خورشید پیراهن قیرگون بدرید و آمد ز پرده برون

چو خورشید بر زد ز خرچنگ چنگ بدرید پیراهن مشک رنگ

چو پیراهن شب بدرید روز پدید آمد آن شمع گیتی فروز

در ادامه این پیکار خورشید یک بار سپر بر می‌دارد و شب با دیدن این صحنه بیچاره می‌شود. اما پیکار همچنان ادامه دارد و در اوج نبرد خورشید بر پیکر شب درفش، تیغ،‌ خنجر یا شمشیر می‌کشد. ضمناً در بیت چهارم کلمه «مطرف» به معنای چادر خز چهارگوش و نگارین است.

چو خورشید زرین سپر برگرفت شب تیره زو دست بر سر گرفت

چو خورشید بر زد ز گردون درفش دم شب شد از خنجر او بنفش

چو خورشید تیغ از میان برکشید سپاه شب تیره شد ناپدید

چو خورشید تیغ از میان برکشید شب تیره گشت از جهان ناپدید

چو خورشید خنجر کشید از نیام پدید آمد آن مطرف زردفام

سخنی پایانی: درودی بر سراینده شاهنامه

حکیم خردمند ما!‌ هزار سال پیش که نهال شاهنامه را در خاک ایران زمین کاشتی و سی سال از عمر عزیزت را وقف پرورش آن کردی نیک می‌دانستی که این سرو روان جاودانه خواهد شد. شاهنامه - که همیشه شناسنامه ما بوده و هست - از طوفان حوادث قرن‌ها به سلامت گذشته است و خواهد گذشت. امروز شاهنامه تو سرو بلند‌قامتی است که سایه‌اش تا دورترین نقاط بر سر ما فرزندان ایران گسترده است. هر جا که باشیم در هر سپیده‌دم با برآمدن خورشید به روان پاکت درود می‌فرستیم. درود بر تو که دلبستگی به خورشیدِ و خرد را به زیباترین شکل به ما آموختی. هر چند ما شاگردان خوبی نبودیم، اما همچنان در خرمن خردی که برای ما به یادگار گذاشتی در پی توشه‌ای خوشه‌چینیم. خوشه‌ای که توشه راهمان باشد. درود بر تو که عاشق نور بودی، روانت پر از نور و جهان‌آفرین از تو خشنود باد!

منابع برای مطالعه بیشتر

موسوی، سید رسول. (۱۳۸۸). تصاویر بلاغی خورشید در شاهنامه و بازتاب اسطوره مهر در آن. فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. سال ۵، ش۶. ص. ۱۹۷-۱۷۵.

منصوریان، یزدان (۱۴۰۳). «جهان شد به کردار یاقوت زرد». سخن هفته لیزنا، شماره ۶۹۲، ۲۴ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳

در آیین رونمایی از کتاب با حضور نویسنده و فرزند شهید طهرانی مقدم مطرح شد؛

«مردی با آرزوهای دوربرد» نوجوانان متولد دهه هشتاد و نود را مخاطب قرار داده است

آیین نقد و رونمایی کتاب «مردی با آرزوهای دوربرد» همزمان با چهارمین روز حضور نهاد کتابخانه های عمومی کشور در نمایشگاه کتاب برگزار شد.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، آیین رونمایی کتاب «مردی با آرزوهای دوربرد» نوشته فائضه غفار حدادی عصر شنبه ۲۲ اردیبهشت با حضور نغمه مستشار نظامی، دبیر شورای ادبی نهاد، فرزند شهید حسن طهرانی مقدم، جمعی از اهالی رسانه و کتاب دوستان در غرفه نهاد کتابخانه های عمومی کشور در سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شد.

این مراسم با خوانش بخشی از کتاب توسط نغمه مستشار نظامی، دبیر شورای ادبی نهاد کتابخانه های عمومی کشور شروع شد. مستشار نظامی با معرفی نویسنده کتاب و آثار وی، گفت: کتاب «مردی با آرزوهای دوربرد» روایتی مستند از زندگی شهید حسن طهرانی‌مقدم به ‌قلم فائضه غفار حدادی است که برای گروه سنی نوجوان نوشته شده است. غفار حدادی زندگی شهید طهرانی‌مقدم را به گونه ای نوشته، تا دهه هشتادی‌ها و دهه نودی‌ها هم با این شهید عزیز آشنا شوند.

در ادامه دبیر شورای ادبی نهاد با ارائه نکاتی درباره مشخصات اثر، اظهار داشت: از بارزترین ویژگی های این کتاب انتخاب عناوین زیبا برای بخش های کتاب است که این خود خوانندگان بسیاری را جذب می کند.

دبیر شورای ادبی نهاد کتابخانه های عمومی تصریح کرد: هر نوجوان و جوان و اهل قلم و فکر ایرانی وظیفه دارد با سیره شهدا آشنا شود و اگر ما بتوانیم جوانان را با سیره شهدا آشنا کنیم، شهدای جبهه جنگ و شهدای عرصه علم و فناوری مثل شهید حسن طهرانی‌مقدم، به بسیاری از سؤالات ذهنی جوانان و نوجوانان پاسخ داده می شود.

فائضه غفار حدادی، نویسنده کتاب ضمن اظهار خرسندی از برگزاری محفل گرم و صمیمی در این مکان، به بیان چگونگی نگارش کتاب «مردی با آرزوهای دوربرد» پرداخت و گفت: مردی با آرزوهای دوربرد، مستندنگاره ای درباره شهید حسن طهرانی مقدم در ۳۵ روایت، دربردارنده اطلاعاتی از نوجوانی و سال های قبل از انقلاب اسلامی تا سال های جهاد سازندگی و کار در پژوهشکده فضایی از زندگی این دانشمند است. همچنین خصلت های اخلاقی و دلاوری های این شهید و نحوه شهادت ایشان را بازگو می کند.

وی ادامه داد: منابع این خاطرات شامل مصاحبه با دوستان شهید، توسط گروه تحقیقاتی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فاصله دو ماه از شهادت سردار حسن طهرانی مقدم تهیه شد. بخش دیگری از خاطرات هم به مصاحبه با مادر، ‌همسر و خواهر شهید اختصاص دارد که آن‌ها را در مدتی کوتاه جمع‌آوری کردم. خاطرات منتخب در موضوع‌هایی مانند ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری شهید، شیوه‌های مدیریتی و فعالیت‌های او در کتاب‌ «مردی با آرزوهای دوربرد» آمده است.

در ادامه زینب طهرانی مقدم، به بیان خاطرات و سیره زندگی پدر شهید خود پرداخت.

دبیرکل نهاد در جلسه کارگروه کاغذ و نشر با حضور معاون اول رئیس جمهور مطرح کرد؛

اهتمام بی‌نظیر دولت سیزدهم به کتابخانه‌های عمومی/ درخواست به سرانجام رسیدن بهبود معیشت کتابداران

مهدی رمضانی دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور در کارگروه کاغذ و نشر با حضور معاون اول رئیس جمهور از بهره برداری از ۶ کتابخانه مرکزی تا پایان دولت سیزدهم خبر داد و خواستار تعیین تکلیف وضعیت معیشتی کتابداران شد.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، جلسه کارگروه‌ کاغذ و نشر با حضور محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهور و محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پنجشنبه (۲۰ اردیبهشت) در محل نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این نشست گفت: شبکه کتابخانه‌های عمومی دسترسی به کتاب را در راستای عدالت فرهنگی فراهم می‌کنند. ۳۱۵ پروژه کتابخانه‌ای نیمه‌تمام در کشور داریم و پیش بینی ما این است که به واسطه مصوبات سفرهای استانی، تخصیص بودجه و با درنظر گرفتن روند موجود حدود یک صد طرح تا پایان دولت سیزدهم تکمیل شود.

وی با بیان اینکه هیچ دولتی به اندازه دولت سیزدهم در امر گسترش کتابخانه‌های عمومی اهتمام نداشته است، تصریح کرد: این مسئله را به استناد اعداد و ارقام مطرح می‌کنم.

رمضانی ضمن تأکید بر اهمیت خودرو در راه‌اندازی کتابخانه سیار ادامه داد: مسئله دیگر اختصاص خودرو برای کتابخانه‌های سیار است؛ پیش از این به چند خودروساز تکلیف شده بود که در راستای مسئولیت اجتماعی این مشکل را برطرف کنند که صورت نپذیرفت. کتابخانه‌های سیار به شدت در دسترسی مردم به کتاب و کتابخانه مهم هستند و مطالبه اول آنها است.

وی افزود: ان‌شاءالله ۶ پروژه کتابخانه مرکزی در این دولت تکمیل می‌شود که با در نظر گرفتن اقدامات قبلی در این حوزه، در مجموع ۱۹ مرکز استان صاحب کتابخانه مرکزی خواهند بود. کتابخانه مرکزی اراک بیش از ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و انشعابات مانع اصلی بهره‌برداری از کتابخانه مرکزی رشت است. همچنان ۲۵۰ شهر فاقد کتابخانه هستند که نیاز به فضایی برای ایجاد کتابخانه در آن شهرها داریم.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با بیان اینکه برای به‌روز نگه داشتن منابع کتابخانه‌ها سالانه به حداقل یکصد میلیارد تومان بودجه نیاز داریم، گفت: تاکنون پیگیری برای بهبود وضعیت معیشتی کتابداران انجام شده، آقای رئیس جمهور و جنابعالی هم دستوراتی داده‌اید، اتفاقات مثبتی هم رقم خورده اما هنوز این موضوع به نتیجه نهایی نرسیده است.

با هدف تعالی فرهنگ رضوی و در هفت محور موضوعی؛

ویژه‌برنامه‌های «دهه کرامت» نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برگزار می‌شود

برنامه های نهاد کتابخانه های عمومی کشور ویژه ایام پربرکت دهه کرامت در هفت محور برگزار می شود.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، در آستانه فرارسیدن دهه کرامت و با هدف تعالی فرهنگ حیات‌بخش رضوی برنامه‌های متنوع فرهنگی با محوریت ترویج آموزه‌های قرآن و عترت به همت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اجرا خواهد شد.

برنامه‌های نهاد ویژه ایام پربرکت دهه کرامت در هفت محور با عناوین «خادم الرضائیم»، «قند پارسی»، «از پدر کریم‌تر، از مادر مهربان‌تر»، «جهش تولید با مشارکت مردم»، «نفس تازه کرد شهر»، «جانم ایران» و «دختران آفتاب» برگزار می‌شود.

آغاز سیزدهمین دوره جشنواره کتابخوانی رضوی در بستر سامانه مسابقات کتابخوانی نهاد به نشانی ketabkhooon.ir و اختصاص محور اصلی برنامه‌های سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به موضوع دهه کرامت، از برنامه‌های پیش‌بینی شده در محور «خادم الرضائیم» است.

در محور «قند پارسی»، اجرای سلسله‌جلسات و نشست‌های ادبی (مدح و شعرخوانی، گفتگو، نقالی، مشاعره و...) با موضوع زیارت، کرامت، خواهری و برادری، امام رضا علیه‌السلام، حضرت معصومه سلام الله علیها، عفاف و حجاب، حضرت شاهچراغ علیه‌السلام، حضرت امامزاده حمزه علیه‌السلام و نیز برگزاری کارگاه‌های آموزشی شعر و داستانک، نقالی و پرده‌خوانی با نگاه ویژه به منابع جشنواره کتابخوانی رضوی، پیش‌بینی شده است.

برگزاری جلسات مشاوره کتاب با محوریت منابع تربیتی محبت‌محور در قالب جلسات جمع‌خوانی، بلندخوانی، نقد و بررسی و رونمایی از کتاب‌های مرتبط با موضوع ولایت، نقش امام در زندگی فردی و اجتماعی و تأثیر آن بر سبک زندگی اسلامی و نیز انتشار پوستر این چند کتاب با عنوان «با شما سربلندیم» از برنامه‌های پیش‌بینی شده در محور «از پدر کریم‌تر، از مادر مهربان‌تر» خواهد بود.

در محور «جهش تولید با مشارکت مردم»، برگزاری نمایشگاه و فروشگاه کسب‌وکارهای کوچک در کتابخانه‌ها و ارائه صنایع دستی و اقلام فرهنگی متناسب با ایام دهه کرامت و همچنین کالای حجاب؛ همکاری با سازمان‌های مروج حجاب و حیا، ترویج سبک زندگی ائمه رضوی، مسئولیت اجتماعی، کسب‌وکارهای خلاق، آموزش کاردستی، برگزاری نمایشگاه و فروشگاه‌های صنایع دستی از آثار خلاقه و... پیش‌بینی شده است.

آذین‌بندی و شاداب‌سازی محیط کتابخانه‌ها متناسب با ایام دهه کرامت با مشارکت اعضا؛ عضویت رایگان در کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور در دهه کرامت از تاریخ ۲۲ تا ۳۱ اردیبهشت ماه، تقدیر از مروجان فرهنگ رضوی، استفاده از ظرفیت کتابخانه‌های سیار جهت مشارکت در برنامه‌های دهه کرامت با برپایی کاروان کتاب کرامت در مسیر حضور تاریخی و پربرکت هجرت امام رضا علیه السلام، از برنامه‌های پیش‌بینی شده در محور «نفس تازه کرد شهر» خواهد بود.

در محور «جانم ایران» نیز برنامه‌هایی با تمرکز و تأکید بر جهاد تبیین و امید به آینده با موضوع دستاوردها و نقاط قوت کشور و معرفی افراد شاخص و چهره‌های ملی به‌ویژه بانوان و نیز برنامه‌های خلاقانه فرهنگی با استفاده از شعار و عناوین روزهای دهه کرامت، پیش‌بینی شده است.

ترویج گفتمان نقش کلیدی دختران و مادران آینده، ظرفیت‌ها، پیشرفت و فرصت‌های ایجاد شده در حوزه زنان در کشور با محوریت کتاب‌های تألیف شده و حضور بانوان نویسنده، شاعر و منتقد؛ تکریم و تجلیل از بانوان مؤلف، نویسنده و مترجم؛ اقدامات هم‌افزا با ستاد دهه کرامت در برگزاری جشن‌های دخترانه در کتابخانه‌های عمومی؛ تقدیر از دختران شهید عضو کتابخانه، دختران نخبه در زمینه‌های مختلف و دختران محجبه و فعال فرهنگی یا دارای عضویت و امانت بالا و دختران هم نام با حضرت معصومه(س)؛ برگزاری نشست‌های روشنگری، گفتگوی آزاد پیرامون بحث عفاف و حجاب و حیا و نقش زن و مادر در خانواده و جامعه و برگزاری مشاوره‌های تخصصی ویژه بانوان و دختران در قالب کارگاه‌های آموزشی از برنامه‌های پیش‌بینی شده در محور «دختران آفتاب» است.

گفتنی است، دهه کرامت از ۲۱ اردیبهشت ماه، روز میلاد حضرت فاطمه معصومه(س) آغاز می شود و تا ۳۱ اردیبهشت ماه، ولادت حضرت علی بن موسی الرضا(ع) ادامه دارد. برای هر یک از ایام این دهه شعاری محوری انتخاب شده است. بر این اساس ۲۱ اردیبهشت ماه به شعار «حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) بهترین دختر دنیا، الگوی عفاف و حجاب»، ۲۲ اردیبهشت ماه به شعار «زیست عفیفانه به رسم بانوی کرامت و مهربانی»، ۲۳ اردیبهشت ماه به شعار «شهر مقدس قم، حرم اهل بیت علیهم السلام؛ خاستگاه انقلاب اسلامی»، ۲۴ اردیبهشت ماه به شعار «خدمت کریمانه، مشارکت مردمی، اقتدار ملی»، ۲۵ اردیبهشت ماه به شعار «امامزادگان پرچم‌دارانِ جهاد تبیین و معرفت افزایی»، ۲۶ اردیبهشت ماه به شعار «حضرت شاهچراغ علیه السلام؛ امین ولایت، عزیز برادر»، ۲۷ اردیبهشت ماه به شعار «مساجد تراز اسلامی، خاستگاه والدین ولایی، شهیدان خدایی»، ۲۸ اردیبهشت ماه به شعار «مبارزه با ظالم، دفاع از مظلوم، زمینه‌ساز ظهور منجی بشریت»، ۲۹ اردیبهشت ماه به شعار «ایمان و امید، نشاط معنوی در پرتو زیارت عارفانه»، ۳۰ اردیبهشت ماه به شعار «خاندان موسی بن جعفر علیهم السلام، الگوی خانواده ایمانی» و ۳۱ اردیبهشت ماه به شعار «عدالت‌گستری و سربلندی در پرتو مکتب رضوی» مزین شده است.

رئیس جمهور در بازدید از غرفه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در نمایشگاه کتاب؛

کتابخانه عمومی از زمینه‌های لازم برای برقراری عدالت فرهنگی است

دکتر سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهور با همراهی محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ضمن بازدید از سی و پنجمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران با ناشران و فعالان عرصه کتاب و قلم گفتگو کرد.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، دکتر سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهور صبح امروز ۲۲ اردیبهشت ماه با حضور در مصلای امام خمینی(ره) تهران با همراهی محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ضمن بازدید از سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با ناشران و فعالان عرصه کتاب و قلم گفتگو کرد.

مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در بازدید رئیس جمهور از غرفه نهاد به ظرفیت‌های گسترده کتابخانه‌های عمومی اشاره کرد و گفت: در گذشته کتابخانه عمومی به مخزن و سالن مطالعه محدود می‌شد اما امروزه این مراکز با تعریف جدید ارائه‌کننده خدمات متنوع فرهنگی و اجتماعی هستند و در واقع دانش عمومی در کتابخانه اشاعه داده می‌شود که از دستاوردهای دولت سیزدهم است.

رمضانی ادامه داد: با تأکید جنابعالی بر موضوع دسترس‌پذیری، تلاش کردیم با تأمین منابع، کتاب در اختیار مردم قرار گیرد. همچنین از طریق کتابخانه‌های سیار، که بر خدمت‌رسانی به مناطق کم‌برخوردار متمرکز است، عدالت فرهنگی را محقق کنیم. در حال حاضر بیش از ۵۰ کتابخانه سیار در کشور وجود دارد که با تحقق دستور جنابعالی برای تحویل ۲۰۰ دستگاه خودرو از محل مسئولیت اجتماعی خودروسازان تحولی در این حوزه رخ خواهد داد. نهاد در حوزه فرهنگی-ترویجی نیز برنامه‌های متنوع و متعددی را برنامه‌ریزی و برگزار کرده است.

محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی نیز در این بازدید کتابخانه‌های سیار را دارای اثرگذاری فوق‌العاده در مناطق روستایی و عشایری دانست و گفت: مطالبه بسیاری برای راه‌اندازی کتابخانه سیار وجود دارد که با پیگیری معاون اول رئیس جمهور و مساعدت وزیر صمت امیدواریم هر چه زودتر دستور جنابعالی محقق شود.

رئیس جمهور در این بازدید از تلاش دولت برای برقراری عدالت فرهنگی و دسترسی همگانی به کتاب بر اساس اسناد آمایش سرزمینی خبر داد و گفت: یکی از زمینه‌های لازم برای برقراری عدالت فرهنگی، که امروز مورد نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، کتابخانه‌های عمومی است و در شهرهای مختلف و روستاها به بهره‌برداری می‌رسد. دسترسی مردم به کتاب در مناطق کم‌برخوردار موضوع بااهمیتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

دکتر رئیسی در پایان این بازدید ضمن قدردانی از اقدامات کتابداران و مدیران نهاد، طراحی و چیدمان غرفه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در نمایشگاه کتاب را تحسین کرد.

طی حکمی از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ دبیرکل نهاد به عنوان عضو کارگروه ترویج و توسعه فرهنگ ایثار و شهادت منصوب شد اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در احکامی جداگانه دبیر و اعضای کارگروه ترویج و توسعه فرهنگ ایثار و شهادت را منصوب کرد. بر این اساس مهدی رمضانی دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور به عنوان عضو کارگروه ترویج و توسعه فرهنگ ایثار و شهادت منصوب شد. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور به نقل از مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سیدمحمد هاشمی جانشین وزیر و معاون حقوقی، امور مجلس و استان‌ها، سیدمحمود اسلامی معاون توسعه مدیریت و منابع، فرشاد مهدی پور معاون امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی، محمود سالاری معاون امور هنری، یاسر احمدوند معاون امور فرهنگی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مهدی نورعلیشاهی مدیرکل حوزه وزارتی، محمد خزاعی معاون وزیر و رییس سازمان سینمایی و سمعی و بصری، سیدمجید امامی دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور، محمود شالویی مشاور وزیر و رییس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، مهدی رمضانی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، حجت‌الاسلام کمال خداداده رییس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور، علی نادری مدیرعامل سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، قاسم زائری رییس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، حجت‌الاسلام حامد حاجی ملامیرزایی رییس مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی، حجت‌الاسلام سیدمهدی خاموشی نماینده ولی فقیه و رییس سازمان اوقاف و امور خیریه، سیدعباس حسینی معاون وزیر و رییس سازمان حج و زیارت، و حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی ایمانی‌پور رییس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی اعضای کارگروه ترویج و توسعه فرهنگ ایثار و شهادت را تشکیل می دهند. همچنین علی تن مشاور وزیر فرهنگ به عنوان دبیر این کارگروه منصوب شد. در متن حکم محمدمهدی اسماعیلی خطاب به اعضای این کارگروه آمده است: «با عنایت به سیاست‌های کلی ابلاغی ترویج و تحکیم فرهنگ ایثار و جهاد و ساماندهی امور ایثارگران و در اجرای ماده (۶۳) قانون جامع خدمات رسانی به امور ایثارگران، بند (۳) بخشنامه شماره ۴۹۳۸۱ مورخ ۱۱ مهر ۱۴۰۱ سازمان اداری و استخدامی کشور و ماده (۲) آیین نامه اجرایی بند (و) تبصره (۹) قانون بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور، به موجب این حکم به عنوان عضو کارگروه ترویج و توسعه فرهنگ ایثار و شهادت منصوب می‌شوید. انتظار می‌رود به منظور اتخاذ تصمیمات مناسب در اجرای آیین نامه مذکور و سایر دستورات مرتبط در حوزه فرهنگ ایثار و شهادت، به صورت منظم و مستمر در جلسات کارگروه حضور داشته و همکاری لازم را با دبیر کارگروه به عمل آورید. امید است با استعانت از قدرت لایزال الهی در انجام وظایف پیش بینی شده موفق و موید باشید.»

«زنی در جزیره‌ی گمنام» در نوبت چاپ دهم منتشر شد

منبع : انتشارات قدیانی

« زنی در جزیره‌ی گمنام » روایتی از زن دیروز در سده‌های پیش از میلاد مسیح با روایت‌هایی از یک زن امروزی همراه می‌شود.

به گزارش لیزنا، کتاب زنی در جزیره گمنام اثر زهرا زواریان در نوبت چاپ دهم منتشر شد. راوی این داستان، یک پروفسور مرد است که خود سرپرست گروهی از باستان‌شناسان است. داستان از این قرار است که گروهی از باستان شناسان در جزیره‌ای حوالی مصر مشغول حفاری و جستجوی بقایای انسان بودند که جسد زنی را در آنجا پیدا می کنند که در حالی که مربوط به صدها سال قبل از میلاد مسیح است ولی سالم باقی مانده است.

معمای این داستان همین است که چگونه بعد از گذشت سال ها جسد کاملاً سالم است! به همین منظور گروهی از باستان شناسان ایرانی از طرف یونسکو دعوت می‌شوند که به همراه این پروفسور، این معما را حل کنند. در جستجوهای انجام شده، لوح‌هایی از این زن پیدا می‌شود و قصه زندگی این زن از لابه لای این لوح‌ها روایت می‌شود.

در بخشی از کتاب می‌خوانیم: عده زیادی شیون مرا دیدند و با گریه من اشک ریختند. وقتی سارنا را داخل خاک گذاشتیم انگار مادری را از دست داده بودیم. اشک به چشم‌های همه راه یافته بود. حسی پاک و ناشناخته ما را در بر گرفته بود. حسی که هم آشنا بود هم بیگانه. هیچ‌کدام از ما چنین لحظه‌ای را تجربه نکرده بودیم. چه نسبتی بین ما و سارنا برقرار شده بود؟

چرا دکتر کارلوس اشک می‌ریخت! سارنا را داخل خاک گذاشتیم و بنای یادبود برای او بنا کردیم. روی تکه چوبی تصویر سارنا حک شده بود. روی آن نوشته بود: اسطوره‌ای باور نکردنی.

این کتاب جزو کتاب‌های منتخب در ششمین مسابقه جشنواره دانایی توانایی آموزش و پرورش می باشد و مورد استقبال قرار گرفته است. جشنواره دانایی توانایی شبیه مسابقات فرهنگی هنری هر سال به استان‌های سراسر کشور ابلاغ می‌شود. این جشنواره، یک جشنواره فرآیندی است و در چهار مرحله مدرسه، منطقه، استان و کشور برگزار خواهد شد.

کتاب «زنی در جزیره گمنام» نوشته زهرا زواریان در ۱۶۰ صفحه و با قیمت ۵۵۰۰۰ تومان و نوبت چاپ دهم از سوی انتشارات قدیانی منتشر شده است.

دیدار رئیس مرکز تمدن اسلامی ازبکستان با رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی

منبع : لیزنا

در راستای افزایش تعاملات علمی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ازبکستان، شاه عظیم منوروف رئیس مرکز تمدن اسلامی ازبکستان به اتفاق هیات همراه، ضمن بازدید از کتابخانه ملی با علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و معاونین وی دیدار و گفتگو کردند.

به گزارش لیزنا، رئیس مرکز تمدن اسلامی ازبکستان ضمن اشاره به اشتراکات فرهنگی این دو کشور گفت: بهره مندی از تجربیات ارزنده کشور ایران در حوزه اسنادی و کتابخانه ای یکی از مهمترین دستاوردهای سفر ما به ایران است. زیرا توسعه فرهنگی در زمینه اسلام شناسی و ایران شناسی، اهمیت ویژه برای کشور ازبکستان دارد.

رئیس مرکز تمدن اسلامی ازبکستان گفت: توجه به استفاده از تجربیات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در حوزه مرمت اسناد و بهره مندی از دانش تخصصی کارشناسان محترم این سازمان در زمینه مرمت و حفاظت از اسناد یکی از آموزش های ضروری ما در بخش نسخه های خطی است.

در ادامه این نشست مخمودوف نوزیمخون رئیس هیات عمومی صندوق ابن سینا درباره فعالیت این موسسه و پژوهش با موضوع آثار ابن سینا توضیحاتی ارائه کرد و خواستار همکاری های مشترک در زمینه پژوهشِ منابع و نسخ خطی موجود در کتابخانه ملی و مرتبط به ابوعلی سینا شد.

وی در ادامه این نشست، کتاب «قانون» درباره طبابت ابن سینا و همچنین کتاب «اصطلاحات ابن سینا» که به پنج زبان ترجمه شده و دارای ۱۰ هزار اصطلاحاتی است که این دانشمند ایرانی از آنها استفاده کرده را به کتابخانه ملی ایران اهدا کرد.

علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ضمن ابراز خرسندی از حضور شاه عظیم منوروف رئیس مرکز تمدن اسلامی ازبکستان و هیات همراه، برعملیاتی کردن تفاهمنامه علمی و فرهنگی بین دو کشور تاکید کرد و در ادامه کتاب «فهرستگان نسخه های خطی ایران» (فنخا) در ۴۵ جلد و همچنین کتاب «معجم المخطوطات العراقیه» را در ۲۰ جلد به مرکز تمدن اسلامی ازبکستان اهدا کرد.

در ادامه این نشست عصمت مومنی معاون کتابخانه ملی، فاطمه صدرمعاون پژوهش و منابع دیجیتال محمدهادی ناصری سرپرست اسناد ملی، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، درباره زمینه های فعالیت هر یک از بخش های مربوطه صحبت کردند. همچنین در این نشست محمدرضا زائری رئیس اندیشگاه فرهنگی و غلامرضا امیرخانی مشاور رئیس سازمان حضور داشتند.

در پایان این نشست رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، نشانِ کتابخانه ملی ایران را به رئیس مرکز تمدن اسلامی ازبکستان اهدا کرد.

رونمایی از کتاب «پیاده تا قبله اول»

منبع : خانه کتاب و ادبیات ایران

کتاب «پیاده تا قبله اول» همزمان با پنجمین روز از ماه محرم در سلسله نشست‌های فرهنگی «تکیه کتاب» رونمایی می‌شود.

به گزارش لیزنا، آیین رونمایی از کتاب «پیاده تا قبله اول؛ یادداشت‌‌هایی از سفر اربعین مجتبی رحماندوست» در دومین نشست از سلسله نشست‌های فرهنگی خانه کتاب و ادبیات ایران با عنوان «تکیه کتاب» برگزار می‌شود.

مجتبی رحماندوست، نویسنده کتاب و خسرو باباخانی به‌عنوان کارشناس در این برنامه حضور دارند و این نشست به‌صورت زنده از تلویزیون اینترنتی کتاب به نشانی KETAB.TV پخش می‌شود.

علاقه‌مندان به حضور در آیین رونمایی از کتاب «پیاده تا قبله اول» می‌توانند ساعت ۱۰ روز یکشنبه ۱ مردادماه ۱۴۰۲ به سرای اهل قلم خانه کتاب و ادبیات ایران به نشانی خیابان انقلاب اسلامی، خیابان شهید برادران مظفر جنوبی، کوچه خواجه‌نصیر، پلاک ۲، طبقه همکف مراجعه کنند.

دبیرکل نهاد در نشست هم‌اندیشی با اعضای هیئت علمی رشته علوم اجتماعی عنوان کرد

نقش نهاد اجتماعی کتابخانه در جامعه امروز

دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور در نشست هم اندیشی با اعضای هیئت علمی رشته علوم اجتماعی دانشگاه های کشور گفت: کتابخانه‌های عمومی، شهروندان را بر اساس سن، جنس، بازیگران و اعتقاداتشان متمایز نمی‌کنند و برخلاف سایر کتابخانه‌ها، با ارائه انواع دانش و اطلاعات، نیاز همه گروه‌ها -بدون توجه به نژاد، ملیت، سن، جنسیت، مذهب، زبان، ناتوانی، وضعیت اقتصادی و شغلی- را برآورده می‌کند.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، نشست هم‌اندیشی دبیرکل نهاد با اعضای هیئت علمی رشته علوم اجتماعی دانشگاه‌های کشور ۲۰ تیرماه با حضور جمعی از اعضای هیئت علمی و مدیران نهاد در سالن جلسات کتابخانه مرکزی پارک شهر تهران برگزار شد.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور پس از شنیدن نظرات حاضرین ضمن تقدیر از زمانی که اساتید برای حضور در این نشست، اختصاص داده‌اند، به دلیل برگزاری این نشست اشاره کرد و گفت: دغدغه ما کم کردن فاصله بین دانشگاه به عنوان نهاد تولید علم و فکر با عرصه اجرا است. اتفاقات، تولیدات، تفکرات و کارهایی در دانشگاه انجام می‌شود که در حوزه اجرا ما به ازای عملیاتی ندارد یا گاه اصلاً به آن فکر نمی‌شود؛ بنابراین در نتیجه این فاصله گسست ایجاد می‌شود.

باید با تغییرات همراه شویم

وی در خصوص فضای مجازی و حقیقی، تصریح کرد: به اعتقاد من بعضاً در تبیین فضای مجازی اغراقی وجود دارد که حتی غربی‌ها دچارش نیستند. باید نسبت تولید کتاب الکترونیک و کتاب چاپی به یکدیگر را ببینیم. این فضای اغراق در حوزه مطالعه هم دیده می‌شود. شرقی‌ها از غربی‌ها کتاب‌خوان‌تر هستند و این چیزی است که غربی‌ها هم به آن اذعان دارند. امروز در بحث سرانه مطالعه، مسئله مطالعه به مسئله خواندن تغییر کرده است؛ مثلاً ورق زدن کتاب کمیک یا خواندن رمانی عامه‌پسند که اطلاعاتی به شما اضافه نمی‌کند، یا کتابی که برای سرگرمی به آن مراجعه می‌شود، در حوزه خواندن قرار می‌گیرد. به اعتقاد من همچون تمامی حوزه‌ها، برخی از این مفاهیم تغییر کرده و ما باید با احترام به این تغییرات، خود را همراه کنیم.

از حیث شبکه کتابخانه عمومی در بین ۲۰ کشور اول دنیا قرار داریم

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ادامه داد: از حیث شبکه کتابخانه‌ای ایران در بین کشورهای پیشرو است. نزدیک‌ترین کشور به ما در منطقه، ترکیه با ۱۲۰۰ کتابخانه است. در حالی که ۲۸۰۰ کتابخانه مستقیماً زیر نظر نهاد و ۱۰۰۰ کتابخانه مشارکتی و مستقل در کشور داریم. بنابراین از حیث شبکه کتابخانه عمومی در جهان اسلام و آسیا در بین ۵ کشور اول و در دنیا در بین ۲۰ کشور اول قرار گرفته‌ایم. این شبکه باید ما به ازای عملیاتی در خدمت به مردم داشته باشد. در حال حاضر بیش از ۱۰ میلیون نفر عضو کتابخانه‌های عمومی هستند، حدود ۳ میلیون نفر عضو فعال داریم که از این تعداد ۶۰ درصد کودک و نوجوان هستند. به طور میانگین روزانه حدود ۱۵۰ هزار کتاب در کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور به امانت می‌رود و مردم در فضای کتابخانه حضور دارند، که این نشان می‌دهد فیزیک کتابخانه مورد نیاز است.

افتتاح اولین کتابخانه الکترونیک در تهران

وی تصریح کرد: ما دوره کرونا را پشت سر گذاشتیم که مزایا و لطمه‌هایی داشت؛ در این دوره آموزش در سطح مدرسه و دانشگاه افت کرد؛ قدیمی‌ها می‌گفتند گرمای وجود آدم‌ها در انتقال حال و احوال اثرگذار است و این موضوع قابل انکار نیست. با این اوصاف لزوم وجود شبکه کتابخانه‌ای چه در ایران و چه در دنیا، بدیهی است؛ البته این موضوع نافی توسعه کتابخانه الکترونیک و فضای مجازی نیست. ان‌شاءالله امسال اولین کتابخانه بدون کتاب چاپی در پارک دانشجوی تهران افتتاح خواهد شد و این پایه‌ای برای گسترش موضوع کتابخانه الکترونیک خواهد بود که ابعادی چندوجهی دارد.

ارائه بیش از ۶۰ خدمت در کتابخانه‌های عمومی

رمضانی طراحی خدمات را از دیگر نکات مهم در حوزه کتابخانه‌های عمومی دانست و گفت: خوشبختانه در این حوزه پیشرفت خوبی داشته‌ایم و در نسل جدید کتابخانه های عمومی بیش از ۶۰ خدمت ارائه می‌شود. منظور ما از کتابخانه به مثابه پایگاهی فرهنگی و اجتماعی، از حیث توسعه خدمات است. مخزن، سالن مطالعه، بخش کودک، اتاق بازی، اتاق مادر و کودک، کارگاه علم، بخش فناوری اطلاعات و امکان تجربه و آزمایش، اتاق مطالعه اختصاصی، پایگاه‌های اطلاعاتی علمی و گالری در کتابخانه تنها بخشی از خدمات ما است. در حال حاضر ۶۰ بخش نابینایان و ۳۱ بخش ناشنوایان در سراسر کشور فعال است که به گروه‌های خاص خدمات ارائه می‌دهند. مسئله جدی ما در آینده نزدیک سالمندان هستند؛ در این راستا سند ارائه خدمات به سالمندان تدوین شده است. در چند سال آینده حدود ۲۰ میلیون سالمند در کشور خواهیم داشت که باید برای اوقات فراغتشان برنامه‌ریزی شود.

وی افزود: با توجه به اهمیت کاهش آسیب‌های اجتماعی، موضوع آموزش و برگزاری کارگاه‌ها با هدف مهارت‌افزایی، به طور جدی در کتابخانه‌ها پیگیری می‌شود. بعلاوه در بحث مشاغل، «همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی کسب‌وکارهای کوچک» در مهرماه سال جاری برگزار می‌شود و در حال حاضر بخشی از کتابخانه‌های عمومی در حوزه مهارت‌افزایی و فروش محصولات مشاغل خانگی فعال هستند. به این ترتیب طیف متنوعی از خدمات حول هسته اصلی، که کتاب است، ارائه می‌شود.

وی ادامه داد داشت: بعد از مدارس، کتابخانه‌های عمومی گسترده‌ترین شبکه فرهنگی محسوب می‌شود و ظرفیت برای افزایش سطح اطلاعات عمومی در کتابخانه‌ها وجود دارد. این ظرفیت بسیار ارزشمند و استفاده از آن ضروری است. ما معتقدیم برای حل مسئله کتابخوانی گریزی جز پرداختن به حوزه کودک و نوجوان نیست. شما نمی‌توانید مطالعه غیردرسی را در فضای آموزشی حذف کنید و در عین حال توقع داشته باشید دانش‌آموز کتاب‌خوان باشد. علاوه بر این به نظر بنده اینکه سالن مطالعه با «قرائت‌خانه» از آن به صورت منفی یاد شود کار درستی نیست. اتفاق بدی نیست. کتابخانه مجموعه‌ای از خدمات ارائه می‌دهد که سالن مطالعه یکی از آنها است؛ در این سالن فردی مطالعه آزاد دارد، فردی دیگر مطالعه درسی؛ اینکه از فرصت حضور این افراد در سالن مطالعه استفاده کنیم، هنر ما است؛ هر دوی این افراد در ادبیات اقتصادی «مشتری» خدمات ما محسوب می‌شوند و برای رفع نیاز خود مراجعه کرده‌اند؛ گذشته از این موضوع، ما در فرایند آموزشی چیزی به نام کنکور تعریف کرده‌ایم و در عین حال مطالعه درسی را غیرمفید تلقی می‌کنیم، در حالی که رشد اجتماعی شخص را به همان کار غیرمفید، مثلاً قبولی در کنکور، وابسته می‌کنیم. این فرایندهای ناقص را خودمان تعریف کرده‌ایم.

کارکردهای نهاد اجتماعی کتابخانه

رمضانی با بیان اینکه کتابخانه یک «نهاد اجتماعی» است، گفت: کتابخانه‌ها مانند سایر نهادهای اجتماعی بر مردم تأثیر می‌گذارد. کتابخانه مثل نهاد خانواده و نهاد علم، در سنت ایرانی-اسلامی، نهادی قدیمی است. سطح تأثیرگذاری نهادهای اجتماعی به لحاظ کارکردها، دامنه، اندیشه، جنبه‌های عمومی و دانش مردم متفاوت است. ‌کتابخانه‌های عمومی، شهروندان را بر اساس سن، جنس، بازیگران و اعتقاداتشان متمایز نمی‌کنند و برخلاف سایر کتابخانه‌ها، با ارائه انواع دانش و اطلاعات، نیاز همه گروه‌ها -بدون توجه به نژاد، ملیت، سن، جنسیت، مذهب، زبان، ناتوانی، وضعیت اقتصادی و شغلی- را برآورده می‌کند.

دبیرکل نهاد کارکردهای اجتماعی کتابخانه را متنوع دانست و گفت:‌ توسعه اقتصادی، آموزش غیررسمی و مستمر، فرصت‌های تفریحی و فراغتی، تبادل فرهنگی و تعامل، ترویج و حفظ فرهنگ و تاریخ محلی، ترویج ارزش‌های مردم‎سالاری و رسیدگی به مشکلات اجتماعی از جمله کارکردهای اجتماعی کتابخانه‌ها است. مثلاً در بحث رسیدگی به مشکلات اجتماعی می‌توان گفت که کارکنان کتابخانه‌های عمومی از فشارهای محلی و نیازهای مراجعان خودآگاه هستند؛ زیرا هر روز با گروه‌های مختلف ارتباط دارند. این، فرصت خوبی برای ارائه مشکلات محلی به شهرداری‌ها و سایر سازمان‌های اجتماعی فراهم می‌کند.

رمضانی از اساتید حوزه علوم اجتماعی خواست ارتباطشان را با کتابخانه‌های عمومی حفظ و این جلسه را نقطه شروعی برای شناخت بیشتر تلقی کنند.

همواره برای ارتباط با دانشگاه و دانشگاهیان پیش‌قدم بوده‌ایم

سیدباقر میرعبداللهی، معاون برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات در ادامه ضمن خوش‌آمدگویی به حاضران، اظهار داشت: جامعه‌شناسی، چه به عنوان دانشی که به بررسی الگوهای مناسبات اجتماعی و مختصات مربوط به فرهنگ زندگی روزمره بپردازد و چه رسالتش را اصلاح نظری فرایندهای اجتماعی بداند، در هر صورت، نهاد کتابخانه‌ها خوشحال است که می‌تواند، به عنوان بخش مؤثری از نهاد علم، موضوع تحلیل و ارزیابی جامعه‌شناسان قرار بگیرد.

وی ادامه داد: استادان علوم اجتماعی، اگرچه رسماً به حوزه نخبگی و نهاد علم یعنی دانشگاه تعلق دارند، اما در حوزه عمومی، که نهاد کتابخانه‌ها بخشی از آن محسوب می‌شود، می‌توانند بیشترین حرف را برای گفتن داشته باشند. یکی از مهم‌ترین اشتراکات وظایف نهاد کتابخانه‌ها با استادان علوم اجتماعی، توجه هر دو به «سپهر عمومی» و مفهوم مهم «امر اجتماعی» است. کتابخانه باید با مفاهمه و گفت‌وگو سروکار داشته باشد. این گفت‌وگو و مفاهمه، در کتابخانه در موقعیتی کاملاً فرهنگی ایجاد می‌شود و «عموم مردم» ـ چنان‌که در تعبیر «نهاد کتابخانه‌های عمومی» متجلی است ـ اساس آن را تشکیل می‌دهد؛ به همین دلیل انسان (به تعبیر ما «عضو») در آن در نقطه کانونی ایستاده است. علاوه بر این، در فضای جدید کار در کتابخانه، ایده تبدیل کتابخانه‌ به «پایگاه اجتماعی»، که ما آن را فراتر از شعار و وظیفه خود می‌دانیم، بر سر زبان‌ها است و این از اشتراکات دیگر ما با رشته علوم اجتماعی است. برای نمونه در حال حاضر حدود ۶۰ خدمت در کتابخانه‌های عمومی ارائه می‌شود که زمینه‌ساز حضور تمامی خدمت‌گیرانِ کتابخانه است. بسیاری از این خدمات اگرچه کتاب‌محور است، اما نقطه کانونی آن تجه به همگرایی اجتماعی است.

میرعبداللهی ادامه داد: این جلسه سومین دیدار مدیران نهاد با استادان دانشگاه در یک سال گذشته است. دو دیدار پیشین با استادان رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی در دو سطح متفاوت برگزار شد. نهاد پیش از این و در موقعیت‌های دیگر نیز در ارتباط با دانشگاهیان پیش‌قدم بوده است. سال گذشته «همایش بین‌المللی طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» را در شیراز برگزار کردیم و امسال نیز همایش «کتابخانه‌های عمومی و کسب و کارهای کوچک» را در استان خراسان رضوی برگزار خواهیم کردیم. در هر دوی این همایش‌ها دانشگاه حضور جدی داشته و دارد. علاوه بر این، اداره کل پژوهش معاونت برنامه‌ریزی نهاد، در تعریف و اجرای پژوهش‌های نیازمحور، ارتباطی وثیق با دانشگاه دارد.