در مراسم معرفی و بررسی «امان نامه» عنوان شد؛
گره زدن دیروز و امروز از زیباترین ویژگی‌های «امان‌نامه» است
محمدرضا سنگری، پژوهشگر حوزه شعرو ادبیات عاشورایی در مراسم معرفی و بررسی مجموعه شعر «امان نامه» گفت: گره زدن دیروز و امروز و آوردن عاشورا به دنیای امروز از زیباترین ویژگی‌های «امان‌نامه» است است. گویا ما عاشورای سال ۶۱ را در این روزها جستجو می‌کنیم.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، نشست بررسی و معرفی مجموعه شعر «امان نامه» سروده سید اکبر میرجعفری، از سلسله نشست‌های کارشناسی اداره کل منابع نهاد، دوشنبه ۱۵ مهرماه، با حضور سراینده اثر، محمدرضا سنگری، سید ضیاءالدین شفیعی، احمد نادمی، جواد محقق، یاسین حجازی، سعید بیابانکی، اسماعیل امینی، رضا امیرخانی، عباس کلهر، اسماعیل ابراهیمی اراضی، عبدالله مقدمی، ناصر هاشم‌زاده، حبیب محمدزاده، امید مهدی نژاد، حامد محقق، رسول پیره، مجید سعدآبادی از شاعران کشور و سیدباقر میرعبداللهی، مدیرکل تامین منابع نهاد، در سالن جلسات کتابخانه مرکزی پارک‌شهر برگزار شد.
محمدرضا سنگری در این نشست با اشاره به پیشینه شعر عاشورایی، طی سخنانی گفت: حادثه کربلا تنها حادثه در جهان است که پیش از وقوع آن، برایش شعر سروده شده است. به عبارت دیگر می‌توان گفت که شعر عاشورایی تنها حوزه شعری است که پیش از وقوع موضوعیت آن، وجود داشته است و به قدری در این موضوع آثار و منابع داریم که قابل انکار نیست؛ از جمله کتاب «خصائص الحسین» از شیخ جعفر شوشتری که اشاره کرده حضرت آدم(ع) نیز قصه عاشورا را می‌دانست و همچنین نام ۲۲ پیامبر که از کربلا گذشتند و با آن آشنا بودند نیز آورده شده است. همچنین روایات بسیاری نیز از اهل بیت در این زمینه وجود دارد.
بررسی ۴ جریان شعری در حوزه عاشورا
این پژوهشگر حوزه شعر و ادبیات عاشورا، با اشاره به برخی آثار متأخر شعر فارسی با موضوع عاشورا، گفت: در حوزه ادب فارسی ما با ۴ جریان شعری در موضوع عاشورا برخورد می‌کنیم. ابتدا نگاه «سوگ» یا تراژیک به عاشورا که از گذشته تا کنون ادامه یافته که می‌توان به مرثیه بریر بن خضیر از یاران امام حسین(ع) اشاره کرد که پیش از رفتن به میدان قصیده‌ای را در وصف شهادت حضرت می‌خواند.
وی افزود: نگاه «عارفانه» جریان دیگری از شعر فارسی در حوزه عاشورا است که دست کم چهار اثر «آتشکده» اثر نیر تبریزی، «روضه الاسرار» اثر سروش اصفهانی، «زبدة الاسرار» اثر میرزا حسن صفی علی شاه اصفهانی و از همه مهم‌تر «گنجینه الاسرار» اثر عثمان سامانی را می‌توان نام برد که همه صحنه‌ها و رخدادهای کربلا را از این منظر بررسی کرده است.
سنگری درباره سایر جریان‌های شعری در حوزه عاشورا ادامه داد: نگاه «پیام گونه» جریان دیگری است که به درس‌ها، نکته‌ها و آموزه‌های کربلا می‌پردازد و کمتر در گذشته شعری ما وجود داشته، اما نمونه‌هایی مثل آثار وحشی بافقی در آن جریان دیده می‌شود. هرچند آثار مولانا اگرچه در حوزه عارفانه قرار دارد، اما می‌توان آن را در جریان «پیام گونه» نیز جا داد. دوره‌ای که بیشترین توجه را به این جریان داشتند، دوران پیش از انقلاب بوده با آثاری از خوش‌دل تهرانی و مرحوم ریاضی یزدی و چهارپاره‌ای از دکتر شفیعی کدکنی که تنها شعر عاشرایی ایشان است.
این پژوهشگر حوزه ادبیات، نگاه «کاتولیکی» به کربلا را جریان دیگری از اشعار عاشورایی دانست و گفت: این نگاه، فروترین جنس نگاه‌ها به کربلا و حتی به گونه‌ای انحرافی است که رگه‌هایی از آن را شما در شعر محتشم کاشانی می‌توانید ببینید. نگاه در این اشعار نگاهی تقدیری و قدری به موضوع عاشورا است.
پیوند عاشورا و زندگی امروز در «امان نامه»
محمدرضا سنگری در ادامه با خوانش اشعاری از مجموعه شعر پیشین سید اکبر میرجعفری و تطبیق آن با مجموعه «امان نامه» گفت: گره زدن دیروز و امروز و آوردن عاشورا به دنیای امروز از زیباترین ویژگی‌های «امان‌نامه» است است. گویا ما عاشورای سال ۶۱ را در این روزها جستجو می‌کنیم. ایشان در دنیای امروز نمونه‌هایی به ما می‌دهند تا ما بتوانیم دریابیم که کجا و چه داستانی از عاشورا را به ما معرفی می‌کند. البته اگر کسی به اندازه آقای میرجعفری درباره عاشورا مطالعه نکرده باشد، متوجه این دست سروده‌ها نمی‌شود. چرا که در هر بخش از سروده ایشان، کلید واژه‌هایی وجود دارد که اشاره به داستان و ماجرایی مفصل دارد.
وی ادامه داد: پیوست‌هایی که آقای میرجعفری برای نامه‌ها درنظر گرفته از دو منظر خیلی هوشمندانه صورت گرفته است. یکی تغییر قالب است؛ اینکه شعر اصلی را در قالب سپید گفته و دیگری را کلاسیک. کنار هم نشاندن شعر سپید و کلاسیک کنار هم بسیار هوشمندانه بوده است. همچنین از مجموع ۳۵ شعر موجود در این مجموعه که به شکل نامه سروده شده، انتخاب فرستنده‌ها و گیرنده‌های نامه بسیار دقیق صورت گرفته است.
سنگری با اشاره به بیش از ۴۰ سال فعالیت در حوزه شعر و ادبیات عاشورا گفت: درنگ ها و دقت‌هایی که آقای میرجعفری کرده به کسی می‌ماند که حدود ۱۵ سال وقت گذاشته و مقاتل را خوانده و از دل مقاتل این شخصیت‌ها را بیرون کشیده و در کنار هم نشانده است. یکی از نکات ارزشمند این کتاب تعدد شخصیت‌های دیروزین و امروزین است. حدود ۱۲ شخصیت استعاری در کتاب استفاده شده که بسیار جالب توجه است. همچنین تنوع موضوع در این کتاب واقعا چشم‌نواز است و یکی دیگر از ارزش‌های این کتاب این بود که شاعر از ظرفیت و مشورت سایر همکاران بهره‌گیری کرده است.
تمام اشعار «امان نامه» در خدمت یکدیگر هستند
در ادامه این مراسم احمد نادمی نیز طی سخنانی گفت: برای من این کتاب جزو معدود کتاب‌های واقعی شعر است که در این سال‌ها منتشر شده است. به اعتقاد من کتاب‌های شعر دو دسته هستند؛ یکی مجموعه‌ای از شعرهای مختلف است که شما بر اساس زمان‌بندی یا موضوع آن را منتشر می‌کنید. اما پدیده دیگری برای شعر قائل هستم که شما با یک طراحی فکر شده کتابی را تهیه می‌کنید که از صفحه ابتدا تا انتها با هم مربوط هستند.
وی افزود: در «امان نامه» شما با کتاب شعری روبه رو هستید که همه در خدمت یکدیگر هستند. از طراحی جلد، اسم کتاب، انواع متن، تمام این‌ها در خدمت موضوعی به نام «امان نامه» است که به نوعی به سمت شعر انتصار می‌رود.
توجه به مخاطب نخبه در «امان نامه»
سعید بیابانکی نیز با انتقاد از رخ دادن نوعی عوام‌زدگی در آثار حوزه عاشورا گفت: در این سال‌ها بسیار دیده می‌شود در حوزه شعر عاشورایی، شور عاطفی به یک محصول اشک‌انگیز تبدیل شده است. خوشبختانه کتاب امان نامه نه آنچنان اشک انگیز و نه آنچنان گویا و به گونه‌ای این اثر مخاطب نخبه را هدف قرار داده است.
وی افزود: در حوزه مخاطبان شعر عاشورایی آنقدر که شعر در شکل مکتوب و غیر مکتوب به مخاطب عوام‌‍زده توجه شده، به مخاطب نخبه که یک مرحله از مخاطب خاص فراتر است، اصلا توجه نشده و این کتاب خوشبختانه مخاطب نخبه را مورد توجه خود قرار داده است. به آقای میرجعفری تبریک می‌گویم که هرگز اسیر بازی‌های عوام‌زدگی در حوزه شعر عاشورایی نشدند. جا دارد این کتاب در رسانه‌ها به صورت مبسوطی معرفی شود چرا که این کتاب اثری بسیار عمیق و بسیار شریف است.
زیبایی عریان شعر در «امان نامه»
اسماعیل امینی نیز در این نشست طی سخنانی گفت: شعر در روزگاران گذشته حامل و گاهی حمال چیزهایی بوده که شاید مستقیما به شعر ارتباط نداشتند؛ مثلا کار تعلیمی، نقل تاریخی، در جدال‌های فلسفی و کلامی، کار در دستگاه تبلیغاتی و غیره. مانند اسبی بوده است که چیزی برای بردن از آن استفاده می‌کردند که رفته رفته به اسب بارکش و در ادامه با یابو تبدیل شد و آن زیبایی و طبیعی بودن حرکات اسب به نفع بارکشی از بین می‌رفته است. بنابر این توجه به بار بوده است تا توجه به زیبایی اسب.
وی ادامه داد: امروز به روزگاری رسیده‌ایم این بار از روی دوش اسب برداشته شده و شعر امروز خود شعر است، اگرچه هنوز آن گونه از شعر قبلی هم وجود دارد. از این منظر این کتاب به ما یادآوری می‌کند که خود شعر هم ارجمند است. فارغ از باری که می‌برد. شعر می‌خواهد توجه ما را به زیبایی جهان، زیبایی زبان و زیبایی اندیشه جلب کند.
رضا امیرخانی نیز در این مراسم طی سخنانی گفت: آن چیزی که در این کار برای من مهم است، ارزش افزوده تاریخی این کتاب نیست؛ حتی واقعیت این است که برای من شعرگونگی کتاب هم چیزی نبود که من را تحت تأثیر قرار دهد. آن چیزی که برای من بسیار مهم بود، امام حسین (ع) آقای میرجعفری بود؛ امام حسین شخصی ایشان. امروز دیدن امام حسین های شخصی برای ما که با یک امام حسین عمومی طرف هستیم که گاهی با امام حسین شخصی ما خیلی فاصله دارد، به نظر می‌آید مهم‌ترین ارزش این کتاب است. آن امام حسینی که تاریخ به ما رسانده مجموع همین امام حسین‌های شخصی است.
امید مهدی نژاد نیز با اشاره به جنبه‌های دیگر موجود در مجموعه شعر «امان نامه» گفت: آن معنی از طنز در ذهن همگان وجود دارد بیشتر معادل مطایبه است؛ اما اگر طنز را در تألیف مقداری خاص‌تر و در مصداق مقداری گسترده تر ببینیم و هر نوع خروج جهت‌دار از فرم را طنز بدانیم، استفاده آقای میرجعفری از طنز در کتاب را می‌توانیم مشاهده کنیم؛ چه در ساختار کتاب و چه در متن.
سید اکبر میرجعفری، سراینده «امان نامه» نیز در انتهای این مراسم گفت: بسیار ممنونم از تمام عزیزان و همکاران گرامی و فکر می‌کنم در طول زمانی که من کار ادبی کردم، این جلسه شکوهمندترین جلسه‌ای بوده که به بهانه این حقیر برگزار شده است. من می‌دانم که سلیقه دکتر میرعبداللهی در شعر بسیار سخت و دشوار است و انتخاب این کتاب و برگزار کردن برنامه برای آن از طرف ایشان و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برای من بسیار خوشحال کننده است.
